PDF

 

Ερωτήσεις Α1: 1η έως 5η

 

Απαντήσεις Α1

 

 

Ερωτήσεις Α2: 1η έως 5η

 

! Ασαφής μετρικός προσδιορισμός. Ο τύπος αυτής της ερώτησης έχει αναθεωρηθεί σε νεότερα θέματα (μετά το 2020)

 

 

Ερωτήσεις Α3: 1η έως 5η

 

Απαντήσεις Α3

 

 

Ερωτήσεις Α4: 1η έως 5η

 

Απαντήσεις Α4

 

 

Ερωτήσεις Α5: 1η έως 3η

 

Απαντήσεις Α5

 

 

Απαντήσεις Β1

Απαντήσεις Β2

 

 

Απαντήσεις Γ1

Απαντήσεις Γ2

 

 

Απαντήσεις Δ1

Απαντήσεις Δ2

 

 

 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΚΟΥΣΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ

A1.1: γ          Α1.2: α          Α1.3: β          Α1.4: ε          Α1.5: α

Α2: ! Ασαφής μετρικός προσδιορισμός. Η ερώτηση έχει αναθεωρηθεί στα θέματα μετά το 2020.

Α3.1: β          Α3.2: γ          Α3.3: ε          Α3.4: α          Α3.5: β

Α4.1: β          Α4.2: γ          Α4.3: β          Α4.4: α          Α4.5: β

Α5.1: γ          Α5.2: γ          Α5.3: δ

 

Β1: ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Β1.1: Βιβλίο Α' Λυκείου, σελ. 61: 'Επτανησιακή Σχολή'
" Επτανήσιοι είναι οι πρώτοι Έλληνες συνθέτες. Η μουσική τους είναι επηρεασμένη από την Ιταλική. Έγραψαν κυρίως όπερες σε ιταλικά πρότυπα και σε ιταλική γλώσσα." / (1) Σπύρος Σαμάρας, "συνθέτης του 'Ολυμπιακού Ύμνου', ο οποίος απέκτησε διεθνή φήμη και θεωρείται πρόδρομος των Ιταλών 'βεριστών'". (2) Διονύσιος Λαυράγκας, "στο έργο του οποίου φαίνεται έντονα μια προσπάθεια δημιουργίας "ελληνικής" μουσικής. Είναι εξάλλου και ο δημιουργός του ελληνικού μελοδράματος. "
 
Β1.2: Βιβλίο Β' Γυμνασίου, σελ. 61: 'Η Γέννηση της Όπερας στην Ιταλία'
" Η όπερα είναι ένα μουσικό δράμα στο οποίο συνδυάζεται η φωνητική και η οργανική μουσική με την ποίηση και τη θεατρική πράξη, τα σκηνικά και τις ενδυμασίες". "Αρχικά δημιουργήθηκε στην Ιταλία", κατά την περίοδο της Αναγέννησης, "ως τέχνη της αριστοκρατικής τάξης, από τον συνδυασμό των θεατρικών παραδόσεων της Αναγέννησης και των μουσικών πειραματισμών της Φλωρεντινής Καμεράτα. "  /  " Ο Κλαούντιο Μοντεβέρντι (1567-1643) είναι ο πρώτος μεγάλος δημιουργός του καινούργιου είδους". Συνέθεσε τις όπερες 'Ορφέας' (1607) και 'Αριάδνη' (1608). "
 
Β1.3: Βιβλίο Α' Λυκείου, σελ. 17: 'Νεοκλασικισμός'
" Κίνημα που εμφανίστηκε στην Ευρώπη και στην Αμερική στις αρχές του 20ού αιώνα (γύρω στα 1920) κάτω από ην επίδραση του Ιμπρεσιονισμού του Ντεμπισί και του Εξπρεσιονισμού του Σένμπεργκ. Πρόκειται για μια επιστροφή στις κλασικές αρχές σύνθεσης. Με μια αρχαϊκή απλότητα ανατίθεται στα σύγχρονά του κινήματα αλλά και στο ρομαντισμό. Ο νεοκλασικισμός λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στον 20ό αιώνα και στο παρελθόν. Από την ατονικότητα του Σένμπεργκ, οι συνθέτες επιχειρούν να φτάσουν στην τονικότητα του παρελθόντος με μια νέα αντίληψη (νεο-τονικότητα). Οι συνθέτες του νεοκλασικισμού χρησιμοποιούν τις παλιές πολυφωνικές φόρμες, κοντσέρτο γκρόσο, σουίτα κ.ά, του Μπαρόκ, και ομοφωνικές, συμφωνία, κοντσέρτο κ.ά. του κλασικισμού, με ένα άλλο, νέο στιλ. "
 
Β1.4: Βιβλίο Α' Λυκείου, σελ. 26: 'Ραγκτάιμ'
" Χορευτική, οργανική ή φωνητική μουσική, που γίνεται πολύ δημοφιλής γύρω στο 1910. Λιγότερο αφρικανικές από ευρωπαϊκές συνθέσεις, τα ragtime συνδυάζουν την αρμονία και τις φόρμες της ελαφράς ευρωπαϊκής μουσικής με τη χαρακτηριστική πολυφωνία της Αφρικής. Ραγκτάιμ ονομάζεται και το πιανιστικό στιλ που καθιερώθηκε γύρω στο 1870. Το αριστερό χέρι κρατάει ένα σταθερό ρυθμό σε 2/4 ή 4/4, ενώ το δεξί παίζει γρήγορες μελωδίες με συγκοπτόμενους ρυθμούς, χαρακτηριστικό που του έδωσε και το όνομά του. Σημαντικός εκπρόσωπος: Scott Joplin, 'Maple Leaf Rag'. "
 
B1.5: Βιβλίο Α' Γυμνασίου, σελ. 119-120: 'Προγραμματική Μουσική'
" Η Προγραμματική Μουσική είναι ενόργανη μουσική που αφηγείται μια ιστορία, απεικονίζει λογοτεχνικές ιδέες ή αναπαριστά ζωγραφικές σκηνές". / Ένα παράδειγμα τέτοιας μουσικής είναι το τέταρτο μέρος (IV movement), με την ονομασία 'Καταιγίδα' ('Gewitter, Sturm'), από τη Συμφωνία αρ. 6 ('Ποιμενική') του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν. "

 

Β2: ΜΟΥΣΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΡΟΛΟΓΙΑ

B2.1: Βιβλίο Α' Γυμνασίου, σελ. 46: 'Κλίμακα'
" Είναι μια σειρά από μουσικούς ήχους/φθόγγους που ο αριθμός τους ποικίλλει από κλίμακα σε κλίμακα. Οι νότες κάθε μουσικής κλίμακας έχουν έναν συγκεκριμένο τρόπο διάταξης. Η διάταξη αναφέρεται κυρίως σε ηχητικές αποστάσεις, στις οποίες οφείλεται το μοναδικό άκουσμα κάθε κλίμακας. Διαφορετικές κλίμακες χρησιμοποιούνται από τους διάφορους λαούς ως βάση για τη δημιουργία της μουσικής τους. Υπάρχουν κλίμακες που στην παράδοση των λαών εκφράζουν χαρά, λύπη, περηφάνια, αυστηρότητα, μεγαλοπρέπεια, σεμνότητα κ.λπ. "
 
Β2.2: Βιβλίο Γ' Γυμνασίου, σελ. 11: 'Δωδεκαφθογγισμός'
" Στον δωδεκαφθογγισμό (τεχνική σύνθεσης, που δημιούργησε ο συνθέτης 'Α. Σαίνμπεργκ), κάθε σύνθεση βασίζεται πάνω στην ελεύθερη χρήση των δώδεκα φθόγγων της χρωματικής κλίμακας. Όλες οι νότες είναι ισοδύναμες και καμία δεν θεωρείται σημαντικότερη από κάποια άλλη. "
- Βιβλίο Α' Λυκείου, σελ. 13-14: 'Δωδεκαφθογγισμός-Σειραϊσμός'
" Νέα τεχνική σύνθεσης, έρχεται σε ρήξη με τις παραδοσιακές αρχές σύνθεσης. Το δωδεκάφθογγο σύστημα χρησιμοποιεί τους δώδεκα φθόγγους της χρωματικής κλίμακας σε μια προκαθορισμένη σειρά, για αυτό παίρνει και το όνομα 'σειραϊσμός'. Ο σειραΐσμός χρησιμοποιεί σειρές από διάφορες παραμέτρους του ήχου, όπως π.χ. ύψος, διάρκεια, δυναμική κτλ.". "Η σειρά αποτελεί το υλικό για την "ανάπτυξη" του έργου και επαναλαμβάνεται συχνά είτε με τις ίδιες νότες είτε σε απόσταση διαφορετικού διαστήματος κάθε φορά. Τοποθετώντας τις σειρές έτσι ώστε να ακουστούν ταυτόχρονα, δημιουργούνται συγχορδίες. Ο δωδεκαφθογγισμός επεξεργάζεται μόνο την παράμετρο του ήχου 'ύψος'. Η εφαρμογή του και στις άλλες παραμέτρους του ήχου εκτός από το ύψος, όπως διάρκεια, δυναμική και χροιά, καθιερώνει τον 'καθαρό' ή 'απόλυτο σειραΐσμό'. "
 
Β2.3: Βιβλίο Γ' Γυμνασίου, σελ. 34-35: 'Dixieland (1917-1920)'
" Συνήθως μια μπάντα σε στυλ 'Ντίξιλαντ' (Dixieland) περιλάμβανε ένα 'μελωδικό τμήμα' (melody section), που αποτελούνταν από τρομπέτα/κορνέτα, κλαρινέτο, τρομπόνι και περιστασιακά σαξόφωνο. Το 'ρυθμικό τμήμα' (rhythm section) περιλάμβανε μπάντζο, πιάνο, τύμπανα, μπάσο ή τούμπα. Η μουσική είχε σταθερό, συχνά συγκοπτόμενο ρυθμό 4/4 κα πολλές φορές έπαιζαν τρίηχα. Το μπάσο έπαιζε συχνά στο πρώτο και το τρίτο μέρος του μέτρου, ενώ το πιάνο έπαιζε συγχορδίες στο δεύτερο και το τέταρτο, όπως περίπου στο ράγκταΐμ. Τα υπόλοιπα όργανα έπαιζαν μελωδίες αντιστικτικά (νότα προς νότα) και εναλλάσσονταν με σολιστικά μέρη. "
 
Β2.4: Βιβλίο Β' Γυμνασίου, σελ. 20-22: 'Ράγκα και Τάλα'
" Τα δύο βασικά στοιχεία της ινδικής μουσικής είναι η ράγκα (raga) και το τάλα (tala). Η ράγκα είναι το σημαντικότερο στοιχείο στη δομή της ινδικής μουσικής. Με τη λέξη αυτή εννοείται το σύστημα που περιλαμβάνει όλα τα μελωδικά στοιχεία μιας σύνθεσης. Κάθε ράγκα έχει ανιούσα και κατιούσα μορφή (που μπορεί να διαφέρει), καθορισμένα μελίσματα, χαρακτηριστικές μελωδικές φράσεις και συγκεκριμένη ώρα της μέρας για εκτέλεση. Τέλος, έχει μια κυρίαρχη διάθεση (rasa) και δύο βασικές νότες, μια κύρια που συνοδεύει τη μελωδική κίνηση και μια δευτερεύουσα συνήθως μια 4η ή μια 5η ψηλότερα". / "Ο όρος 'τάλα' αναφέρεται σε όλα τα ρυθμικά στοιχεία μιας σύνθεσης και περιγράφει τόσο το κάθε ρυθμικό μέτρο όσο και τις αλληλουχίες ρυθμικών μέτρων πάνω στις οποίες χτίζεται ένα μουσικό έργο. Συνήθως αποτελείται από 6 έως 16 χτύπους το καθένα. Και πάλι, η ακριβής έννοια του τάλα δεν συναντάται στη δυτικοευρωπαΐκή μουσική. Τα τάλα διαιρούνται σε ομάδες χτύπων. "
 
Β2.5: Βιβλίο Α' Γυμνασίου, σελ. 74: 'Ροντό'
" Το 'ροντό' είναι μορφή σύνθεσης στην οποία το θέμα Α επαναλαμβάνεται, ενώ μεταξύ των επαναλήψεων παρεμβάλλονται τα ενδιάμεσα επεισόδια. Ο πιο κοινός τύπος της μορφής αυτής είναι Α Β Α Γ Α Δ Α κ.λπ. "

 

Γ1: ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΜΕΛΩΔΙΑΣ (ενδεικτική)

 

 

 

Γ2: ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ

Γ2.1. Η κλίμακα Σι ελάσσονα ορίζει το πρωτεύον τονικό κέντρο, ενώ στα μέτρα 4 και 8 πραγματοποιείται μετάβαση στο δευτερεύον τονικό κέντρο της σχετικής Ρε μείζονας κλίμακας. Οι χρωματικός φθόγγος Μι δίεση έχει διαβατικό χαρακτήρα. Ωστόσο, η κατιούσα μελωδική γραμμή Φα δίεση - Μι δίεση - Μι φυσικό - Ρε - Σι λειτουργεί ως υπόμνηση της κατιούσας μπλουζ κλίμακας, προσδίδοντας μια ποπ διάσταση και ως εκτούτου δημοφιλία στο εν λόγω μουσικό απόσπασμα.
 
Γ2.2. Το θέμα παρουσιάζεται στο πρώτο τετράμετρο (μέτρα 1-4) από τα βιολοντσέλα και στο δεύτερο τετράμετρο (μέτρα 5-8) από το φαγκότο. Αποτελείται από δύο συγγενικά υπο-μοτίβα (με όμοια κεφαλή).
 
Γ2.3. Ο συνθέτης χρησιμοποιεί στο παρόν απόσπασμα δύο ηχοχρώματα: τη φωνή του φαγκότου και τη φωνή των τσέλων pizzicati. Παρότι επαναλαμβάνεται το ίδιο θέμα δύο φορές, ο συνθέτης επιτυγχάνει ποικιλία στην ενορχήστρωση αντιστρέφοντας το ρόλο αυτών των διακριτών φωνών. Την πρώτη φορά (μέτρα 1-4), είναι η φωνή των τσέλων pizzicati που παρουσιάζει το μελωδικό θέμα και η φωνή του φαγκότου που αναλαμβάνει την αρμονική υποστήριξη. Αντιστρόφως τη δεύτερη φορά (μέτρα 5-8), η μελωδία ανατίθεται στο φαγκότο και η αρμονική συνοδεία στα τσέλα.
 
Γ2.4. Παραπέμπει στο συρτό καλαματιανό. Έχει τριμερές μεικτό μέτρο (ενός παρεστιγμένου παλμού τετάρτου και δύο απλών παλμών τετάρτου) με επτάσημη υποδιαίρεση (7: 3+2+2).
 
Γ2.5. Ο συγκεκριμένος τύπος συνοδείας είναι ένα αρμονικό και ρυθμικό πεντάλ της τονικής συγχορδίας στο χαμηλό πεντάγραμμο (αριστερό χέρι). Η συγχορδία Ρε ελάσσονα (τονική) παρουσιάζεται ελλιπώς (συμπληρώνεται στη μελωδία) από τους φθόγγους της ρίζας (Ρε) και της πέμπτης (Λα). Ο φθόγγος της ρίζας εισάγεται με αυξημένη δυναμική (τονισμό) στην αρχή κάθε μέτρου, ενώ ο φθόγγος της πέμπτης εκτελεί το υπόλοιπο ρυθμικό σχήμα της υποδιαίρεσης των βασικών παλμών του μεικτού μέτρου. Ειδικότερα, το ρυθμικό σχήμα έχει τη διάταξη ογδόων 3+2+2, η οποία αντιστοιχεί στο συνδυασμό του παρεστιγμένου πρώτου παλμού τετάρτου και των δύο απλών παλμών τετάρτου που ακολουθούν. Στο πρώτο όγδοο ακούγεται η τονική και στα υπόλοιπα όγδοα η πέμπτη.
 
Γ2.6. Το θέμα παρουσιάζεται στα μέτρα 5 έως 8 και επαναλαμβάνεται στα μέτρα 9 έως 12.

 

Δ1: ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Δ1.1: Βιβλίο Γ' Γυμνασίου, σελ. 10: 'Συνθετητές'
" Οι συνθετητές (synthesizers) δίνουν στον συνθέτη τη δυνατότητα να δημιουργήσει τους δικούς του ήχους επεμβαίνοντας στο ύψος, τη διάρκεια, τη χροιά, τη δυναμική και τον ρυθμό του κάθε ήχου. "
 
Δ1.2: Βιβλίο Α' Λυκείου, σελ. 14: 'Συγκεκριμένη Μουσική'
" Τον όρο χρησιμοποίησε ο συνθέτης Πιέρ Σεφέρ το 1948. Ήχοι της φύσης (το νερό, ο αέρας, το κελάιδισμα των πουλιών), οργάνων, ακόμη και θόρυβοι (από καμπάνες, τρένα, αεροπλάνα και άλλες μηχανές) ηχογραφούνται σε μαγνητοταινία και αποτελούν το υλικό που, κατόπιν επεξεργασίας (αναπαραγωγή της εγγραφής σε διαφορετικές ταχύτητες, διαφορετικά ύψη, διαφορετική ρυθμική αγωγή κ.ά.) σε στούντιο, θα συνδυαστούν για να αποτελέσουν ένα έργο. Πολλές φορές συνδυάζονται οι ήχοι από μαγνητοταινίες με συμβατικά όργανα ή και την ορχήστρα. Η συγκεκριμένη όμως μουσική χρησιμοποιήθηκε περισσότερο σαν μουσική για κινηματογράφο, για διαφημίσεις και γενικά για την τηλεόραση. Αποτέλεσε όμως, η τεχνική αυτή, την κυριότερη πηγή για την ηλεκτρονική μουσική. "
 
Δ1.3: Βιβλίο Γ' Γυμνασίου, σελ. 41: 'Χάουζ' και 'Τέκνο'
" Η μουσική 'Χάουζ' (House) είναι ηλεκτρονική χορευτική μουσική που εμφανίζεται στα μέσα της δεκαετίας του '80. Έχει επηρεαστεί από τη σόουλ, τη φανκ και το χορευτικό στυλ της ντίσκο". / Η 'Τέκνο' (Techno) είναι η ηλεκτρονική μουσική του τέλους της δεκαετίας του '80. Στη δεκαετία του '90 εξελίχθηκε στη μουσική 'Τρανς' (Trance). Χαρακτηριστικό της είναι ο γρήγορος ρυθμός, οι επαναλαμβανόμενες μουσικές φράσεις και μια μουσική φόρμα που "χτίζεται" σε όλη τη διάρκεια ενός κομματιού. Καλλιτέχνης είναι πλέον ο ντι-τζέι (DJ) και τις περισσότερες φορές το τραγούδι φτιάχνεται μέσω υπολογιστή. "
 
Δ1.4: Βιβλίο Α' Λυκείου, σελ. 14: 'Ηλεκτρονική Μουσική'
" Είναι η μουσική που χρησιμοποιεί ηλεκτρονικά μέσα για τη δημιουργία ήχου. Αρχικά (1951), η μουσική που χαρακτηρίζεται ηλεκτρονική παράγεται από τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα γεννητριών μέσω ενός μεγαφώνου. Αργότερα (1952), οι ηλεκτρονικοί ήχοι παράγονται από υπολογιστές, τους οποίους από το 1961 αντικατέστησαν οι συνθετητές". "Η ηλεκτρονική μουσική συχνά συνδυάστηκε με τη συγκεκριμένη (ηλεκτροακουστική μουσική) και με τη σειραΐκή". "Πολλοί συνθέτες τα τελευταία χρόνια, συνδυάζοντας σύγχρονους υπολογιστές με ακτίνες λέιζερ, δημιουργούν τα 'πολύτεχνα' (θέαμα-ακρόαμα). Στην πιο θεατρική τους έκφραση σε μεγάλα σκηνικά έργα (όπερα), τα πολύτεχνα συνδυάζονται και με την τεχνική του 'κολάζ', τη σύνθεση διάφορων υλικών και τεχνικών μουσικής. Η ηλεκτρονική μουσική έχει επίσης χρησιμοποιηθεί και στην έντεχνη λαΐκή και στην pop μουσική. "

 

Δ2: ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Δ2.1: Βιβλίο Α' Λυκείου, σελ. 66-67: 'Εκκλησιαστική Μουσική, 19ος αιώνας'
" Ο 19ος αιώνας βρίσκει τη μουσική δραστηριότητα σε πλήρη ακμή. Δύο σημαντικά γεγονότα έρχονται να συμβάλουν θετικά στη συνέχεια της εκκλησιαστικής μουσικής και στη διάδοσή της στους δύο επόμενους αιώνες: πρώτα η επινόηση του νέου γραφικού συστήματος από τρεις διδασκάλους (τους Χρύσανθο, αρχιεπίσκοπο Δυρραχίου, Γρηγόριο Πρωτοψάλτη και Χορμούζιο Χαρτοφύλακα 1814), και ύστερα η χρήση μουσικής τυπογραφίας (1820). "
 
Δ2.2: Βιβλίο Α' Λυκείου, σελ. 65: 'Περίοδοι Ακμής της Εκκλησιαστικής Μουσικής'
" (α) Πρώτη μεγάλη άνθηση, που κορυφώνεται την εποχή των Παλαιολόγων (13ο - 15ο αιώνα) και ως τα τέλη του 16ου αιώνα. (β) Δεύτερη άνθηση (1650-1720), που είναι η πρώτη και η κυριότερη μέσα στην Τουρκοκρατία. (γ) Τρίτη άνθηση (1770-1820), που συμπίπτει με τη γενικότερη αναδιοργάνωση του Ελληνισμού από την Επανάσταση. "
 
Δ2.3: Βιβλίο Β' Γυμνασίου, σελ. 66: 'Ο εννεάσημος ρυθμός'
" Ο 'εννεάσημος ρυθμός' (π.χ. αντικριστός ζεΐμπέκικος) αποτελείται από έναν τρίσημο σε διάφορες θέσεις και συμπληρώνεται με δίσημους. Συναντιέται στα Δωδεκάνησα, τη Σκιάθο, τη Σαμοθράκη, την Κύπρο και σε άλλα νησιά, καθώς επίσης και στον Πόντο. Τα χορευτικά δημοτικά τραγούδια της ηπειρωτικής Ελλάδας σπάνια χρησιμοποιούν το μέτρο αυτό. " Συνηθέστερη μετρική ένδειξη είναι τα 9/8 (9: 3+2+2+2 ή 2+2+2+3).
 
Δ2.4: Βιβλίο Β' Γυμνασίου, σελ. 80: 'Ζυγιά'
" Η 'ζυγιά' είναι ένα σύνολο δύο ή τριών οργάνων, από τα οποία ένα ή δύο είναι μελωδικά και ένα ρυθμικό. Συνήθως αποτελείται από όργανα που φτιάχνει ο ίδιος ο μουσικός. Τα όργανα αυτά είναι ιδανικά για ανοιχτούς χώρους, καθώς έχουν κατά κανόνα οξύ και διαπεραστικό ηχόχρωμα". / Δύο χαρακτηριστικές ζυγιές είναι: (α) "Ζουρνάδες-Νταούλι. Τη συναντάμε χαρακτηριστικά στην ηπειρωτική Ελλάδα, με τον έναν ζουρνά να παίζει τη μελωδία και τον άλλον να κρατά το ίσο. Σε περιοχές όπως η Ρούμελη και η Πελοπόννησος χρησιμοποιούνται δύο μικροί ζουρνάδες με ένα μικρό σχετικά νταούλι, ενώ στη Βόρειο Ελλάδα οι ζουρνάδες είναι μεγαλύτεροι". (β) "Λύρα-Λαγούτο (Λαούτο). Τη συναντάμε κυρίως στην Κρήτη και τα Δωδεκάνησα (Κάσος-Κάρπαθος). Το λαγούτο μπήκε στη ζυγιά στις αρχές του 20ού αιώνα. "